„Maleńkie polsko – amerykańskie muzeum wyobraźni”
Zapraszamy do lektury najnowszej sztuka Artura Pałygi. Sztuka została napisana na zamówienie Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie, z okazji setnej rocznicy podróży noblistki do Stanów Zjednoczonych w 1921 roku.
15.05.2022
Tematem sztuki „Radium Queen. Maleńkie polsko-amerykańskie muzeum wyobraźni” jest pierwsza z dwóch podróży uczonej do Stanów Zjednoczonych. Miały one miejsce kolejno w latach 1921 i 1929. Celem pierwszej wizyty było przyjęcie przez Madame Curie grama radu, daru kobiet amerykańskich, który umożliwił uczonej kontynuowanie prac badawczych w założonym przez nią Instytucie Radowym w Paryżu. Uroczystość odbyła się 20 maja 1921 roku w Białym Domu w Waszyngtonie. Dar wręczył ówczesny prezydent USA Warren G. Harding, do czego przyczyniła się organizatorka wizyty, ustosunkowana amerykańska dziennikarka, Marie Mattingly Meloney. Obok Madame Curie stanowi ona pierwowzór jednej z głównych postaci sztuki.
Równoważnym kontekstem utworu jest muzeum jako przestrzeń wyobraźni, gdzie obcujemy z przeszłością. Bohaterami sztuki są przewodnicy, którzy wcielają się w role postaci historycznych z okresu pierwszej amerykańskiej podróży Madame Curie. Choć podstawowym problemem głównej bohaterki „Radium Queen” jest walka o prawdę w świecie pełnym komercji, który uczoną napawa buntem, to jednak nie brak w sztuce żartobliwych anegdot z podróży, które autor opowiada z lekkością pióra.
Książka obejmuje tekst utworu oraz opublikowaną w funkcji posłowia rozmowę Sławomira Paszkieta, dyrektora Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie, z Arturem Pałygą. Zamieszczono również biogram autora. Sztuka powstała na zamówienie Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie z okazji 100 rocznicy pierwszej amerykańskiej podróży noblistki.
To, co najciekawsze w sztukach, to przemiana bohatera, bohaterki. Przemiana, czyli zrozumienie czegoś, dojrzewanie. Konfrontacja, z której coś wynika. Maria przyjeżdża do Ameryki jako ta, tak sobie ją wyobrażałem, która okopuje się na stanowisku niezłomnej wyznawczyni prawdy, prawdy niekomercyjnej. […] A tu się spotyka z public relations. […] Pomyślałem, że to, iż sztuka powstaje w muzeum, jest ważne. Zastanawiałem się, czym jest muzeum. Co się w nim odbywa? Ma tu miejsce ożywianie wyobraźni. Ożywianie z wyobraźni – tych ludzi, Marii, podróży. Z rozmowy Sławomira Paszkieta z Arturem Pałygą.
To nie pierwsza współpraca naszego muzeum z Arturem Pałygą. W 2019 roku zainscenizowaliśmy monodram pt.: „W promieniach. Całkiem nieznane listy Mari Skłodowskiej-Curie” z Walentyną Sizonenko w roki noblistki, w reżyserii Edyty Łukaszewskiej. To było ważne dla naszej instytucji wydarzenie, które zostało przyjęte przez publiczność teatralną. W latach 90-tych na muzealnych deskach Zofia Kucówna grała sztukę Miry Michałowskiej pt.: „Zaczęło się od Marii”. Dziś prezentujemy pięknie wydany dramat, ale mamy nadzieję, że tym razem także zainscenizujemy ten tekst. Realizując ideę teatru w muzeum, którego tradycje są bardzo długie, pragniemy opowiedzieć historię urodzonej tu noblistki – mówi Sławomir Paszkiet, dyrektor Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie i dodaje, że te wyjątkowe spotkania to także sposób na przyciągnięcie do muzeum mieszkańców Warszawy, którzy odwiedzili dom urodzenia uczonej dawno temu i nie planowali wracać bo już odhaczyli ten punkt na swojej liście „must see”.
Remigiusz Grzela, dramaturg, pisarz o sztuce – Minęło sto lat od podróży Skłodowskiej-Curie do USA po gram radu zakupiony ze zbiórki amerykańskich kobiet. Każda z nich chciała być Marią, rozbić szklany sufit. Bezkompromisowa badaczka przybyła do imperium iluzji i nie zdołała się jej oprzeć. Artur Pałyga napisał wybitny tekst o Curie, ale przede wszystkim o muzeum – wyspie dla wyobraźni; o przewodnikach – mistrzach ceremonii; o eksponatach – śladach wytyczających mapę i wreszcie o zwiedzających – rozbitkach z XXI wieku, którzy pragną być jak Maria.
FOT. MUZEUM MARII SKŁODOWSKIEJ-CURIE/ P.KOWALSKI
Artur Pałyga (ur. 1971) – scenarzysta, dramaturg, pisarz, poeta, dziennikarz i pedagog. Absolwent polonistyki na Uniwersytecie Jagiellońskim i Studium Nauczycielskiego w Bielsku-Białej. Związany z Teatrem Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Autor kilkudziesięciu scenariuszy i sztuk teatralnych. Jego utwory tłumaczono na język niemiecki, angielski, francuski, rumuński, czeski, ukraiński, rosyjski, węgierski, kataloński i bułgarski. Przedstawienia na podstawie utworów Artura Pałygi dwukrotnie zdobyły Grand Prix festiwalu R@Port w Gdyni (2008, 2009). Za dramat W środku słońca gromadzi się popiół otrzymał Gdyńską Nagrodę Dramatyczną (2013).