90 lat temu w Warszawie został otwarty Instytut Radowy. Budowa nowoczesnej placówki badawczej była wypełnieniem życzenia Marii Skłodowskiej-Curie. Instytucja powstała z darów społecznych, a plac pod instytut został przekazany w darze od rządu polskiego.
Dziś Narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy to największa placówka onkologiczna w Polce.
29.05.2022
Ze zbiorów MMSC
Moim najgorętszym życzeniem jest powstanie Instytutu Radowego w Warszawie dla badań naukowych i dla walki z rakiem
Maria Skłodowska-Curie
JAK POWSTAŁ INSTYTUT RADOWY
Życzenie dotyczące budowy Instytut Radowego w Warszawie noblistka wypowiedziała w obliczu delegacji kobiet w 1924 roku. Dziesięć lat wcześniej, dzięki wsparciu rządu francuskiego i staraniom Marii Skłodowskiej-Curie, powstał Instytut radowy w Paryżu. Znalazły się w nim pracowanie naukowe, badawcze i szpital. Tam rozpoczęto leczenie raka metodą curieterapii. W instytucie pracowali uczeni z całego świata, także z Polski.
W odpowiedzi na życzenie uczonej, 9 marca 1923 roku, Polski Komitet do Zwalczania Raka powołał „Komitet Daru Narodowego im. Marii Skłodowskiej-Curie w celu zbudowania Instytutu Radowego w Warszawie”, na czele którego stanęła Bronisława Dłuska – siostra uczonej została skarbnikiem. Komitet niemal natychmiast zwrócił się do Polaków z apelem o składanie datków na budowę instytucji. Budowa rozpoczęła się w 1925 roku na placu przy ulicy Wawelskiej podarowanym przez Uniwersytet Warszawski i przebiegała pod czujnym okiem Bronisławy Dłuskiej. Na uroczystość wmurowania kamienia węgielnego 7 czerwca 1925 roku przybyła Maria Skłodowska-Curie.
Życzenie uczonej w dużej mierze ziściło się 29 maja 1932 roku w słoneczne niedzielne południe. Po uroczystym otwarciu instytutu, którego część kliniczną oddano do użytku, Madame Curie zwiedziła placówkę w towarzystwie prezydenta Ignacego Mościckiego. W instytutowym ogrodzie, utworzonym zgodnie z upodobaniem uczonej do otaczania się zielenią, posadzono pamiątkowe drzewka.
Wieczorem odbyły się wydarzenia towarzyszące. O godzinie 17.40 w miejscu narodzin noblistki przy ulicy Freta 16 odsłonięto, wciąż istniejącą, tablicę pamiątkową. Uczona wraz z przybyłym na uroczystość otwarcia placówki prof. Claudiusem Regaudem, dyrektorem części klinicznej paryskiego Instytutu Radowego, wzięli udział w podwieczorku wydanym na ich cześć o godzinie 18.00 na tarasie Zamku Królewskiego przez prezydenta Mościckiego. W przeszło godzinnym wydarzeniu uczestniczyło około 200 osób.
Dzień ten, nazwany przez prasę świętem nauki polskiej, był także świętem tych, którzy wsparli inicjatywę uczonej, w szczególności osób zaangażowanych w realizację projektu. Znaleźli się wśród nich m.in. brat i siostra noblistki, Józef Skłodowski i Bronisława Dłuska, uznawana za twórczynię i duszę instytutu. Nie sposób nie wspomnieć również jego „matek chrzestnych” – trzech Amerykanek: obecnej na uroczystości Marie Mattingly Meloney, Elsie Mead i jej córki Theodory Mead Abel oraz prezydentowej Michaliny Mościckiej – których bezinteresowną pomoc upamiętniły posadzone tego dnia drzewka.
Dyrekcję nowo otwartej placówki objął dr Franciszek Łukaszczyk, lekarz i stypendysta Instytutu Radowego w Paryżu. Nieczynna w dniu otwarcia warszawskiego instytutu część naukowa, Pracownia Fizyczna, zostanie uruchomiona pod kierownictwem ucznia Marii, dr. hab. Cezarego Pawłowskiego, w 1936 roku, już po śmierci uczonej. W 1937 roku liczba łóżek wzrosła z 45 do 100. Zespół Instytutu rozwinął jednocześnie działalność dydaktyczno-naukową: organizując dla lekarzy kursy i wystawy o tematyce onkologicznej, publikując prace naukowe.
Wybuch II wojny światowej zahamował rozwój Instytutu. Dopiero po wojnie, w listopadzie 1945 roku w Ministerstwie Zdrowia i Opieki Społecznej zapadła decyzja o odbudowie Instytutu Radowego w Warszawie, którego działalność została wznowiona w 1947 roku.
90 LAT PÓŹNIEJ
Dziś narodowy Instytut Onkologii im. Marii Skłodowskiej-Curie – Państwowy Instytut Badawczy jest największą placówką onkologiczną w Polsce. Siedziba instytut znajduje się w Warszawie w dwóch lokalizacjach, przy ulicach Wawelskiej i Roentgena. Instytut posiada także dwa oddziały: Centrum Onkologii w Krakowie i Centrum Onkologii w Gliwicach.
90. rocznica otwarcia Instytutu Radowego jest dowodem podtrzymania tradycji zainicjowanych przez Marię Skłodowską-Curie. Organizatorzy podkreślają, że nowoczesna walka z rakiem zaczęła się od dwóch epokowych odkryć: promieni X, dokonanego przez Wilhelma Konrada Roentgena w 1895 roku oraz radu i polonu – przez Marię Skłodowską-Curie w roku 1898. Polska noblistka dała podstawy do ukształtowania onkologii jako nauki i dyscypliny medycznej.
W programie warszawskich jubileuszowych wydarzeń obok Międzynarodowej Konferencji Naukowej i galowej uroczystości podczas, której zostali uhonorowani zasłużeni pracownicy instytutu, znalazła się wizyta w domu urodzenia noblistki.
Muzeum przy ul. Freta 16 odwiedzili m.in.: prof. Jan Walewski dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii i dr Pierre Anhoury dyrektor d.s. międzynarodowych Instytutu Curie we Francji. Pan profesor Anhoury utrzymuje ścisłe relacje z potomkami noblistów oraz z prawnuczką Missy Meloney – dziennikarki, która pomogła Madame Curie w zdobyciu pieniędzy na gram radu.
Spotkanie było okazją do oficjalnych podziękowań za cenną kolekcję dla muzeum, przekazaną przez pracownika Narodowego Centrum Onkologii – pana Ryszarda Olborskiego. Wśród darów znajduje się m. in.: ustawa z 20 stycznia 1931 roku, o odstąpieniu nieruchomości państwowej Towarzystwu Instytutu Radowego im.: Marii Skłodowskiej-Curie. O darczyńcy i darze opowiemy już niebawem więcej. Dokumenty związane z 90. rocznicą otwarcia Instytutu Radowego już można zobaczyć na wystawie w muzeum.
Red. D. Korzeniowska/ M. Skalska
Fot. MMSC/ Kowalski
